Eli si feltbok

Stadig kjem det ein ny måndag, det tyder på at tida fortsatt kjem eller går.

Eit generelt tips angåande maur: dei likar best svarte klede. Det er MYKJE maur her. Med maur-fobi har ein ingenting her å gjere. Det finst store maur og små maur, eg føretrekker dei store framfor dei små; dei små snik seg alltid inn i posar og pakker med mat. Men altso, dei små maurane likar å krype rundt på svarte klede. For kanskje ein månad sidan, då eg skulle ta på meg mitt lange, svarte, tekkelige skjørt, var det fullt av maur. Hardbarka som eg er blitt, skyssa eg maurane vekk frå skjørtet, tok det på meg, og gjekk ut.

Det er viktig å HUGSE ting og tang, det er viktig å ha med seg hovudet dagleg. Det er viktig å kunne overføre kunnskap frå ein situasjon til ein annan. Det er viktig å tenke seg om, sjå etter, før ein tek på seg ei svart truse frå klesskåpet. Eg lovar – det tok ikkje lang tid før eg hugste at maur likar seg på svarte klede.

Over til noko anna. Det var dette med eigedomsrett på Zanzibar, allereie har eg nemnt at dette kan vere komplisert. Det er ei slags skandale som føregår nett no, eg fekk høyre om det i går. I eit område i utkanten av byen har der tydelegvis vore ledig land ein gong i tida, og folk har kjøpt sine små stykker, bygd hus, levd der. Men no nyleg kom eigaren attende frå lengre tids opphald i Oman, eller kvar det var, overraska over å sjå at jorda hans er fylt av hus. Han hadde ikkje selt ein einaste kvadratmeter. Han søkte styresmaktene på Zanzibar om løyve til å kaste ut folka og rive husa, fekk løyvet, og for få dagar sidan vart området jamna med jorda.

Det er snakk om rundt 70 hus, det råkar antakeleg ganske mange menneske. Ei gravid kvinne+tvillingane i magen skal visstnok ha døydd av stress/sjokk over å ha mista huset. Ein mann skal visstnok ha hoppa i ein brønn, fortvila over å ha mista leilegheita han hadde brukt so mykje tid på å gjere fin.

Fyrst trudde eg folka berre hadde okkupert landet, det skjer stadig her. I so tilfelle må dei liksom vere budde på å bli kasta ut når som helst. Men nei, dei har visst kjøpt det, men truleg av ein eller annan luring som har utgitt seg for å vere eigar. Altso: seljar er ikkje lik eigar.

Eg har høyrt historia på folkemunne berre, so kan ikkje garantere for alt eg har skrive, vil prøve å finne avisartiklar om det i dag.

Nabokatten har funne seg ein fin «legert» å tilbringe dagane i. Han ligg der støtt og stadig, men flyttar seg truleg rundt 20.mars – når regntida byrjar.

Er ei øy utanfor nordvest-kysten av Zanzibar. Øya har ein stolt historie, og folka har ord på seg for å vere like stolte. Visstnok vil dei ikkje ha kontakt med hovudøya, og inntil no har dei rundt 7000 innbyggarane stort sett gift seg med kvarandre. Dei fleste er i slekt, med andre ord.

Der finst so godt som ingen turisme, absolutt ingen hotell. Ingen elektrisitet. Alle som kjem i land på øya må fyrst gå til shehaen, leiaren for sitt shehia (distrikt), og få løyve til å vere der. Eg har fått høyre at nokre italienarar har blitt jaga frå øya, og ein nigeriansk rasta. Alle fordi dei ikkje respekterte kleskode i høve tradisjon og religion. Tumbatu er 100% muslimsk, djup tru.

So her vil eg altso vere. Eg har fått shehaen si «velsigning», so lenge eg går med lange skjørt og dekkar hovudet, seier han. Mykje ved denne øya er unikt, slik eg ser det. På Zanzibar/Unguja er kvinner stort sett involvert i planting og hausting, når det gjeld gardsarbeid. På Tumbatu gjer kvinnene absolutt alt arbeidet, rydding av nytt land, tungt arbeid. Og jorda der er ikkje jord, det er korallstein, med noko turr jord innimellom. Dei brukar med andre ord eit slags spett når dei er på åkrane, i staden for til dømes hakke eller liknande.

Det er utruleg kor hardt kvinnene på Tumbatu jobbar. Opp tidleg, avgarde ca kl 6, går fleire kilometer til jordlappen sin. Jobbar der til ca 12, då er sola blitt for sterk. So er det heim, gjere alt husarbeid som skal gjerast, med store ungeflokkar og utan straum. Klesvask for hand, mat frå grunnen, koke med ved/kol. Absolutt kvar dag.

Mennene er fiskarar. Av og til kan dei vere vekke i opp til 3 mnd om gangen, kvinnene heime. Og om dei ikkje er vekke 3 mnd er dei i alle fall vekke heile dagen, eller i dagesvis. Og også kvinnene – når avlingane veks til overnattar dei gjerne på åkrane, for å passe på so ikkje ville dyr kjem og et plantene.

Kanskje kan eg finne ut meir om dette tilsynelatande segregerte livet, kvinner og menn.

Her er i alle fall soloppgong over Unguja/Zanzibar, bilete teke frå Tumbatu.

Det var so mykje eg skulle skrive, også gjekk dagane, og det vart meir.

La meg denne gongen fortelje om mat. Andreas Viestad, matmannen frå Dagbladet, var på Zanzibar for eit års tid sidan. Eg hugsar eg las reportasjen hans på nett i etterkant og allereie då likte eg den ikkje. No ler eg av den, tullereportasje.

Han skulle liksom fange mystikken på krydderøya Zanzibar, eller kva det var. Og korleis? Jo, han hadde meldt seg på eit minikurs i «Zanzibar cousine» på Emerson Hotel Rooftop, om eg ikkje hugsar feil. Dyraste hotellet i byen. Den maten dei lagar der har lite å gjere med kvardagskost på Zanzibar. Han kunne reist til Tumbatu. Eller kvar som helst, berre ikkje Emerson.

I det siste har eg vore to gonger til Tumbatu, ei øy utanfor Zanzibar. Kanskje gjer eg heile mitt feltarbeid der, feltarbeidet tek nye veger kvar dag. Der har eg budd privat, for der finst ingen hotell, ingen turisme. Ingen elektrisitet heller, forresten. Og maten eg har fått der er..hinsides. Alt som vert dyrka på øya (lite, den er tørr) er naturleg økologisk. Kompost og møk til gjødsel. Det gjeld forsovidt resten av Zanzibar òg, stort sett. 

Det dei ikkje dyrkar sjølve (mykje grønsaker, frukt, ris) får dei tak i frå hovudøya. Fisken vert fiska utanfor øya, i alle fall på denne tid av året. Kryddera er nyplukka eller nytørka og nymalte. Om me et fisk i kokossaus, ja so er kokosnøtta plukka i nærleiken, og malt same dagen. Posesaus, posesuppe, hermetikk – ikkje i bruk.

Og også eg kokkelerer ein heil del. Her om dagen laga eg middag av pweza, blekksprut. Med potetstappe! Nam. Fyrst måtte blekkspruten (+ squid, kva er no det på norsk) koke ei stund, so kutte opp, ha oppi ein tomat/grønsakssaus. Det vart altso verkeleg godt. Og er visstnok veldig «energisk» mat.

Og denne veka har eg vore ein del i Kizimbani, der er ein forskingstasjon for landbruk. Litt «Universitetet i Ås-kjensle», berre på Zanzibar. Der har eg plukka kardemomme, nellik, muskatnøtt, fått med meg kanelbark, ingefær, gurkemeie (ser ut som ingefær, berre knallgul-orange), sitrongras, etc. Noko har eg brukt i te, noko har eg brukt i mat, noko har eg lagt til tørk i sola. Muskatnøtta skal eg bruke snart. Eg har også plukka  og ete stjernefrukt (?? slik gul som ein skjer i skiver og pyntar kaker med..i Noreg), lychee (slik hårete). Søtt og godt. Og forresten, gi meg ein god grunn til ikkje å fråtse i mango kvar einaste dag. Når det no er høgsesong og eg får lett kjøpt for 2-3 kr pr stk.

Til tørk her, kanelbark (den bles vekk etter at biletet vart teke, diverre), muskatnøtt, nellik, pepar, rot av kaneltre:

Snart skal eg skrive om Tumbatu.